Bệnh gai đen: nguyên nhân, chẩn đoán và cách điều trị

Trungtamthuoc.com - Bệnh gai đen là tên gọi của các mảng da khô, sẫm màu thường xuất hiện ở nách, cổ hoặc bẹn. Nó có thể là một dấu hiệu của một tình trạng tiềm ẩn, vì vậy cần được bác sĩ đa khoa kiểm tra. ^[1]

1 Bệnh gai đen là gì?

Bệnh gai đen - Acanthosis nigricans là một chứng rối loạn da đặc trưng bởi tình trạng sạm da (tăng sắc tố) và dày lên (tăng sừng), xảy ra chủ yếu ở các nếp gấp của da ở nách (nách), bẹn và sau cổ.

Acanthosis nigricans không phải là một bệnh ngoài da mà là một dấu hiệu da của một tình trạng hoặc bệnh tiềm ẩn.

Bệnh được chia làm hai loại: lành tính và ác tính. Tuy nhiên hiếm khi gặp phải loại ác tính. ^[2] Bệnh thường liên quan đến bệnh tiểu đường và kháng insulin.

Các tổn thương của bệnh gai đen thường xảy ra ở các khu vực nếp gấp da như háng, nách hoặc cổ sau. Ở trẻ em, vị trí phổ biến nhất có các triệu chứng của bệnh gai đen là cổ sau. Hiếm khi, bệnh gai đen có thể xảy ra trên màng nhầy của mũi, khoang miệng, thực quản hoặc thanh quản. Phụ nữ cũng có thể có các tổn thương này trên núm vú. Các trường hợp hiếm gặp của bệnh gai đen xuất hiện trong kết mạc.

2 Nguyên nhân nào gây ra bệnh gai đen?

Có đến 80% trường hợp người bệnh gai đen mà không rõ nguyên nhân. Nhưng có nhiều yếu tố liên quan đến việc tiến triển của bệnh gai đen:

Tăng Insulin tuần hoàn kích hoạt các thụ thể yếu tố tăng trưởng giống như insulin keratinocyte (ILGF), đặc biệt là IGF-1. Ở nồng độ cao, insulin có thể thay thế IGF-1 từ protein liên kết IGF. Tăng IGF có thể dẫn đến tăng sinh keratinocyte và xơ hóa da.

Các biến thể di truyền có liên quan đến khiếm khuyết yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi.

Tăng yếu tố tăng trưởng biến đổi (TGF) có thể là cơ chế cho bệnh nhân mắc bệnh gai đen liên quan đến ác tính. TGF hoạt động trên mô biểu bì thông qua thụ thể yếu tố tăng trưởng biểu bì.

Bệnh gai đen di truyền xuất hiện khi sinh hoặc trong thời thơ ấu, xảy ra do đột biến trong thụ thể yếu tố tăng trưởng nguyên bào sợi 3 (FGFR3).

Bệnh gai đen liên quan đến béo phì: Béo phì là một trong những tình trạng phổ biến nhất liên quan đến gai đen. Chấn thương  có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng thường phổ biến ở tuổi trưởng thành nhưng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Do đó, người ta còn gọi những trường hợp này là giả gai đen. Bệnh xảy ra có thể liên quan đến kháng insulin. Điều trị béo phì bằng chế độ ăn uống, giảm cân hoặc thuốc có thể dẫn đến vòng luẩn quẩn bệnh gai đen.

Các thuốc liên quan đến bệnh gai đen: Nhiều loại thuốc đã được tìm thấy liên quan đến bệnh gai đen bao gồm: Acid nicotinic, glucocorticoids, diethylstilbestrol, thuốc tránh tha, liệu pháp hormone tăng trưởng, estrogen, niacin, insulin tiêm...

Bệnh gai đen liên quan đến rối loạn chức năng nội tiết:  Bệnh diễn ra từ từ, ít lan rộng và thường xảy ra ở người bị béo phì. Các hội chứng kháng insulin có thể được chia thành các hội chứng loại A (HAIR-AN) và loại B. Các hội chứng loại A có biểu hiện tăng Glucose máu, kháng insulin và bệnh gai đen. Hội chứng loại B thường xảy ra ở những phụ nữ mắc bệnh tiểu đường không kiểm soát được, tăng sản buồng trứng hoặc bệnh tự miễn như SLE, hội chứng Sjogren, xơ cứng bì. Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) cũng có liên quan đến triệu chứng bệnh gai đen.

Gai đen dị thường liên quan đến hiện tượng dày sừng lớp gai giới hạn ở khuỷu tay, đầu gối, đốt ngón tay và bề mặt bàn chân. 

Ung thư có liên quan đến bệnh gai đen: Có liên quan đến ung thư tuyến tiêu hóa và ung thư đường sinh dục như tuyến tiền liệt, vú và buồng trứng. Ung thư phổi và ung thư hạch hiếm khi liên quan đến bệnh gai đen. ^[3]

3 Phương pháp chẩn đoán bệnh gai đen

3.1 Chẩn đoán xác định

Chủ yếu dựa vào biểu hiện lâm sàng bệnh gai đen như:

Bệnh nhân thường xuất hiện vùng da sẫm màu và dày lên của da, ngứa và tăng sắc tố, sờ vào cảm giác thô ráp. Trong khoảng một phần ba các trường hợp, bệnh gai đen ác tính biểu hiện thay đổi da trước khi có bất kỳ dấu hiệu nào của bệnh ung thư. Trong một phần ba trường hợp khác, các tổn thương phát sinh đồng thời biểu hiện của bệnh ung thư. Trong một phần ba trường hợp còn lại, các phát hiện về da biểu hiện một thời gian sau khi chẩn đoán ung thư.

Các tổn thương của bệnh gai đen thường xảy ra ở các khu vực nếp gấp da như háng, nách hoặc cổ sau. Ở trẻ em, vị trí phổ biến nhất có các triệu chứng của bệnh gai đen là cổ sau. Hiếm khi, bệnh gai đen có thể xảy ra trên màng nhầy của mũi, khoang miệng, thực quản hoặc thanh quản. Phụ nữ cũng có thể có các tổn thương này trên núm vú. Các trường hợp hiếm gặp của bệnh gai đen xuất hiện trong kết mạc.

Ở một số bệnh nhân mắc bệnh gai đen còn có hiện tượng tăng sừng móng tay và có các đốm trắng trên đó.

Các dấu hiệu cận lâm sàng cần thiết trong chẩn đoán bệnh gai đen bao gồm:

Bệnh gai đen được chẩn đoán lâm sàng và được xác nhận bằng sinh thiết da. Xét nghiệm máu, nội soi hoặc chụp X-quang để kiểm tra xem người bệnh có bị tiểu đường hoặc ung thư không. Trên sinh thiết, có thể nhìn thấy tăng sừng, thâm nhiễm bạch cầu, gấp lớp biểu bì và tăng sinh tế bào hắc tố.

3.2 Chẩn đoán phân biệt

Cần phân biệt bệnh gai đen với một số bệnh bao gồm:

Pachydermoperiotosis: với hiện tượng tăng sinh da và xương ở đầu cực, xuất hiện đa phần sau tuổi dậy thì và ở vùng mặt, trán, gáy...

Pemphigus lành tính: Đây là bệnh da bọng nước ở thượng bì, có yếu tố di truyền, thường gặp ở người 30-40 tuổi có sự xuất hiện mụn nước, mụn mủ dễ vỡ, vảy da, vết trợt...

Erythrasma hay là bệnh viêm da do nhiễm khuẩn Corynebacterium minitissimum: Người bệnh có các vùng da dát thâm ở nách, bẹn, kẽ chân, ban đầu màu đỏ nhạt, sau màu nâu, có cảm giác ngứa, muốn gãi...

4 Phương pháp điều trị bệnh gai đen

Không có phương pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh gai đen, bệnh có thể giảm dần theo thời gian bằng cách điều trị nguyên nhân, kháng insulin. Kiểm soát lượng đường trong máu bằng cách tập thể dục và chế độ ăn uống để giúp cải thiện các triệu chứng của bệnh. Ăn một chế độ ăn uống đặc biệt có thể giúp giảm lượng insulin lưu thông và có thể giúp cải thiện bệnh. ^[4]
 Người bệnh có thể bôi kem tại chỗ để làm sáng da với những trường hợp không nghiêm trọng. Riêng bệnh gai đen ác tính, bệnh có thể giải quyết nếu khối u nguyên nhân được loại bỏ thành công.

Ở một số bệnh nhân, giảm cân và điều chỉnh kháng insulin làm giảm nghiêm trọng của các tổn thương tăng sừng.

Bệnh gai đen liên quan đến kháng insulin có thể được điều trị bằng các loại thuốc như Metformin và rosiglitazone để tăng nhạy cảm với insulin.

Bác sĩ có thể kê thuốc làm tróc lớp sừng da như retinoids tại chỗ gồm Tretinoin bôi 0,1% hoặc kết hợp tretinoin 0,05% và 12% ammonium lactate và podophyllin.

Các chất tương tự Vitamin D dùng để bôi như calcipotriol 0,005% giúp làm giảm sự tăng sinh sừng trên da và làm cải thiện các tổn thương gai đen.

Melatonin cũng có thể cải thiện các triệu chứng ở da ở bệnh nhân béo phì mắc bệnh gai đen bao gồm cải thiện viêm và độ nhạy insulin.

Người bệnh gai đen còn có thể điều trị thẩm mỹ bao gồm sử dụng laser alexandrite, dermabrasion và lột hóa chất.

Phẫu thuật cắt bỏ là phương pháp điều trị chính cho các tổn thương ác tính của bệnh gai đen.

Trên đây là các thông tin cơ bản về bệnh gai đen, hy vọng sẽ hữu ích với bạn đọc.

Tài liệu tham khảo